Δημιουργική καταστροφή: η οικονομική κρίση COVID-19 επιταχύνει την κατάρρευση των ορυκτών καυσίμων

Εισαγωγικό σημείωμα

Σε ελεύθερη μετάφραση δημοσιεύουμε το κείμενο του Paul Keaveny, αναπληρωτή εκδότη από το The Conversation σχετικά με το ρόλο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύγχρονο κόσμο και ειδικά μετά την οικονομική κρίση της πανδημίας από το Covid-19 -πέραν της ανθρωπιστικής. Όπως είχαμε αναφέρει και σε προηγούμενο άρθρο μας η κρίση του παγκοσμιοποιημένο μοντέλου, όπως το γνωρίζαμε θα αλλάξει:  “σίγουρα στα επόμενα χρόνια θα ξημερώσουμε σε έναν κόσμο όπου η παγκοσμιοποίηση ως οικονομικός μηχανισμός θα μετασχηματιστεί πλήρως. Η πανδημία έθεσε και ανέδειξε τις βασικές εγγενείς αδυναμίες του μοντέλου αυτού”. (βλ, Αντώνης Σπυρόπουλος, “Ο Θαυμαστός νέος κόσμος“, Άρδην, 26 Μαΐου 2020). Νέα δεδομένα στον τομέα των ηλεκτρονικών τεχνολογιών και εφαρμογών ήπιων μορφών ενέργειας θα επιταχυνθούν. Σίγουρα θα υπάρξει “σύγκρουση” του παραδοσιακού ενεργοβόρου παγκόσμιου μοντέλου ενέργειας και του μοντέλου της ενέργειας από ήπιες μορφές, συνδυασμένες με τεχνολογικές καινοτομίες, ωστόσο η εφαρμογή τους είναι μονόδρομος καθώς το παγκοσμιοποιημένο μοντέλο των τελευταίων δεκαετιών με τις αλυσίδες μεταφορών και την εξάρτηση των πηγών ενέργειας διαλύεται από την πανδημία ενώ νέες τάσεις ενδοστρεφούς ελέγχου της παραγωγής (“επανεδαφικοποίηση” της παραγωγής) παρατηρείται παντού σε όλες τις μεγάλες οικονομικά ισχυρές χώρες.  Τεχνολογικά είμαστε στο κομβικό σημείο όπου η ενέργεια από φωτοβολταϊκά είναι πλέον πιο συμφέρουσα και αποδοτικότερη από τον λιγνίτη, αντικρούοντας απόψεις που-λίγα χρόνια πριν- υποστήριζαν ακριβώς το αντίθετο. Η πανδημία και η επερχόμενη οικονομική ύφεση “ξεσκέπασαν” τη σκοπιμότητα τέτοιων τοποθετήσεων αφού θέτουν άμεσα την ανάγκη εξεύρεσης λύσεων στον τομέα παραγωγής ενέργειας ώστε να ξεπεραστεί το “εξαντλημένο” και “κουρασμένο” μοντέλο της παγκοσμιοποίησης των ελεύθερων και “ασύδοτων” μετακινήσεων αγαθών και ανθρώπων.

Το άρθρο του Paul Keaveny έρχεται να φωτίσει μερικές από τις πτυχές αυτών των αλλαγών που παρατηρούνται και βρίσκουν ήδη εφαρμογή.

του Paul Keaveny

Η δημιουργική καταστροφή «είναι το ουσιαστικό γεγονός για τον καπιταλισμό», έγραψε ο μεγάλος Αυστριακός οικονομολόγος Τζόζεφ Σούμπετερ το 1942 . Οι νέες τεχνολογίες και διαδικασίες επαναφέρουν συνεχώς την οικονομική δομή από  τα μέσα, «καταστρέφοντας αδιάκοπα την παλιά, δημιουργώντας ασταμάτητα μια νέα».

Η αλλαγή γίνεται πιο γρήγορα και δημιουργικά σε περιόδους οικονομικής αναστάτωσης. Οι καινοτομίες που ικανοποιούν το υλικό και τις πολιτιστικές ανάγκες επιταχύνονται. Οι δομές που εμποδίζουν νέες, πιο αποδοτικές τεχνολογίες αποδυναμώνουν. Καθώς η παλιά οικονομία καταρρέει, οι καινοτομίες «συσπειρώνονται» για να γίνουν ο πυρήνας της νέας οικονομίας.

Τους τελευταίους τρεις αιώνες υπήρξαν πέντε μεγάλα «κύματα» «οικονομικής αναστάτωσης» και ομαδοποίησης. Η πρώτη χαρακτηρίζεται  από την αξιοποίηση της υδατικής ισχύος, η δεύτερη από την ατμοηλεκτρική ενέργεια, η τρίτη από τον άνθρακα και την ηλεκτρική ενέργεια, η τέταρτη από πετρέλαιο και φυσικό αέριο, και η πέμπτη από ψηφιακό μετασχηματισμό.

Βρισκόμαστε τώρα στην αρχή του έκτου μεγάλου κύματος, που καθορίζεται από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε συνδυασμό με την ηλεκτροκίνηση και την τεχνολογία έξυπνης πόλης.

Χρονολογικές περίοδοι “κυμάτων” καινοτομίας. Πηγή , CC BY-ND

Αν και το 2020 θα είναι μια δύσκολη χρονιά για ολόκληρη την οικονομία, αυτές οι τεχνολογικές τάσεις είναι πολύ καλύτερες από τον τομέα της παλιάς μορφής παραγωγής ενέργειας. Μακροπρόθεσμα, η οικονομική αναστάτωση του COVID-19 θα πρέπει να επιταχύνει το κύμα.

Ανανεώσιμη ενέργεια

Στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα ηλιακά φωτοβολταϊκά και ο αέρας είναι πλέον η πιο οικονομική νέα μορφή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για τουλάχιστον τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού, σύμφωνα με τον πάροχο ενεργειακής έρευνας BloombergNEF .

Στην Αυστραλία, η τελευταία ανάλυση του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τον Αυστραλιανό Διαχειριστή Αγοράς Ενέργειας και το CSIRO δείχνει ότι τα ηλιακά φωτοβολταϊκά και ο άνεμος είναι ήδη φθηνότεροι από τον άνθρακα και το φυσικό αέριο. Το ηλιακό φωτοβολταϊκό κόστος προβλέπεται επίσης να μειωθεί κατακόρυφα κατά την επόμενη δεκαετία, μειώνοντας το κόστος παραγωγής του από περίπου A $ 50 την megawatt /ώρα σε A $ 30 έως το 2030.

Το παρακάτω γράφημα, για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την κατανάλωση άνθρακα στις Ηνωμένες Πολιτείες, δείχνει ότι η επιτάχυνση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας βρίσκεται σε εξέλιξη.

Χρήση άνθρακα και ανανεώσιμων πηγών. Πηγή, επανασχεδιασμένος από το IEA (2020) , CC BY-ND

Τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα από την Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών Ενέργειας δείχνουν ότι η παραγωγή άνθρακα το 2019 έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1978. Το 2020 η παραγωγή άνθρακα προβλέπεται να μειωθεί στα επίπεδα της δεκαετίας του 1960.

Σε όλα τα κράτη μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας), οι τελευταίες μηνιαίες στατιστικές του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας δείχνουν ότι η παραγωγή άνθρακα τον Απρίλιο μειώθηκε κατά 32% τον Απρίλιο του 2019. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από όλες τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μειώθηκε κατά 12%. Όμως η παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυξήθηκε κατά 3%.

Ηλεκτροκίνηση

Η ηλεκτροκίνηση περιλαμβάνει ηλεκτρικά οχήματα, συμπεριλαμβανομένων αυτοκινήτων, λεωφορείων και τραμ . Σε παγκόσμιο επίπεδο, το BloombergNEF προβλέπει τα ηλεκτρικά οχήματα να αποτελούν το 3% των πωλήσεων νέων επιβατικών αυτοκινήτων το 2020, το 10% το 2025, το 28% το 2030 και το 58% το 2040.

Ηγετική θέση κατέχει η Ευρώπη, όπου οι πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων αυξήθηκαν πράγματι 7,5% το πρώτο τρίμηνο του 2020, ενισχύοντας την παγκόσμια ύφεση για τα συμβατικά αυτοκίνητα και τη βιομηχανία συνολικά.

Η μόνη μεγάλη αυτοκινητοβιομηχανία που αύξησε τις πωλήσεις ήταν η Tesla , πουλώντας 88.496 αυτοκίνητα. Οι πωλήσεις του δεύτερου τριμήνου των 90.650 αυτοκινήτων μειώθηκαν μόλις κατά 5% σε σχέση με ένα χρόνο πριν, σε σύγκριση με τις πτώσεις περίπου 25% για άλλους κατασκευαστές. Η ακμάζουσα τιμή της μετοχής της Tesla είδε να ξεπεράσει την Toyota τον Μάιο για να γίνει η πιο πολύτιμη αυτοκινητοβιομηχανία στον κόσμο .

Εκθεσιακός χώρος Tesla στην Ταϊπέι, Ταϊβάν, 27 Ιουλίου 2020. Ritchie B. Tongo / EPA

Τεχνολογία έξυπνης πόλης

Η τεχνολογία έξυπνης πόλης περιλαμβάνει τη χρήση αισθητήρων, τη μηχανική εκμάθηση, την τεχνητή νοημοσύνη, το block-chain και το «διαδίκτυο των εφαρμογών» για τη βελτίωση της αποδοτικότητας των υποδομών. Αυξάνουν τη χρήση τους για μεταφορές, ενέργεια και στέγαση.

Οι αισθητήρες δρόμου μπορούν να βοηθήσουν τους διαχειριστές της κυκλοφορίας να συντονίσουν τα σήματα κυκλοφορίας για να μειώσουν τη συμφόρηση ή να καθοδηγήσουν γρήγορα ηλεκτρικά λεωφορεία και τραμ μέσω της κυκλοφορίας . Οι εφαρμογές αυτές βοηθούν να περιηγηθούμε στις πόλεις και να γνωρίζουμε με ακρίβεια πότε είναι διαθέσιμα λεωφορεία ή τρένα.

Στα ενεργειακά δίκτυα, η έξυπνη τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, και για τη δημιουργία χαμηλού κόστους και τοπικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας .

Στη στέγαση, τα έξυπνα συστήματα μπορούν να βελτιώσουν όλες τις πτυχές της ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης ενός σπιτιού.

Το Πανεπιστήμιο Curtin συνεργάστηκε με τον οργανισμό ανάπτυξης γης της Δυτικής Αυστραλίας για την ενσωμάτωση αυτών των τεχνολογιών στο έργο στέγασης East Village στο Fremantle όπου θα χρησιμοποιήσει τεχνολογία blockchain για τη εφαρομογή φωτοβολταϊκών, μπαταριών, ηλεκτρικών οχημάτων και θέρμανσης νερού σε ένα μικροδίκτυο που παρέχει 100% ανανεώσιμη ισχύ σε μια κοινότητα 36 σπιτιών. Αυτό το σύμπλεγμα καινοτομιών είναι αρθρωτό, έτσι οι προγραμματιστές μπορούν να πειραματιστούν και στη συνέχεια να κλιμακωθούν και να βελτιστοποιηθούν τα λογισμικά συστήματα.

Φρένο ή επιτάχυνση

Τα οικονομικά και πολιτιστικά οφέλη της παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της ηλεκτροκίνησης και των τεχνολογιών έξυπνης πόλης είναι εξόφθαλμα καλύτερα. Θα οδηγήσουν σε μια καθαρότερη, πιο πράσινη οικονομία με πολλές νέες θέσεις εργασίας .

Διαβάστε περισσότερα: 45.000 θέσεις εργασίας για ανανεώσιμες πηγές είναι στην Αυστραλία

Μαζί εκτιμώ ότι έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων κατά 80% σε μια δεκαετία.

Η εξάλειψη του τελευταίου 20% – το αέριο και ο άνθρακας που χρησιμοποιούνται σε βιομηχανικές διεργασίες όπως η παραγωγή χάλυβα και η επεξεργασία ορυκτών και τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται για οδικές, θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές μεγάλων αποστάσεων – θα είναι δυσκολότερη.

Διαβάστε περισσότερα: Η ενέργεια δεν είναι μόνο η ηλεκτρική ενέργεια – το συνηθισμένο λάθος που κρύβει το τεράστιο καθήκον της απεξάρτησης απολιγνιτοποίησης

Όμως, το υδρογόνο που παράγεται με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορεί δυνητικά να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα σε όλες αυτές τις εφαρμογές, αν και η ανάπτυξη και εμπορευματοποίηση της τεχνολογίας και της απαιτούμενης υποδομής θα διαρκέσει πιθανώς μια δεκαετία ή περισσότερο.

Η Toyota παρουσιάζει ένα φορτηγό κυψελών καυσίμου υδρογόνου στο Σαλόνι Αυτοκινήτου του Λος Άντζελες τον Νοέμβριο του 2017. Jae C. Hong / AP

Η Αυστραλία είναι ήδη παγκόσμιος ηγέτης στην απορρόφηση της ηλιακής παραγωγής και αποθήκευσης μπαταριών. Τις εφαρμόζουμε επίσης καλά στις τεχνολογίες έξυπνων πόλεων. Όμως έχουμε αργήσει στην ηλεκτροκίνηση, και θα χρειαστεί να επενδύσουμε περισσότερο στην έρευνα, ανάπτυξη και βελτίωση των εφαρμογών υδρογόνου.

Το μόνο πράγμα που θα θέσει το φρένο σε αυτές τις τεχνολογίες ώστε να μετατραπούν ο πυρήνας της νέας οικονομίας, νωρίτερα και όχι αργότερα, είναι οι κυβερνητικές πολιτικές που επιδιώκουν να στηρίζουν μια ξεπερασμένη οικονομία ορυκτών καυσίμων.

Ελεύθερη μετάφραση και επιμέλεια: Αντώνης Σπυρόπουλος